Liên minh sản xuất thuốc giả vừa bị lật tẩy hoạt động ra sao?

Mới đây, một đường dây sản xuất thuốc giả lại được Công an TP.HCM lật tẩy.

Cầm đầu "liên minh" sản xuất thuốc giả này là Nguyễn Đình Lạc Thư - phó giám đốc Công ty TNHH TM Asia Pharmacy (Q.7) và Lê Văn Khối - giám đốc Công ty TNHH dược phẩm Đông Dược Việt (Bình Chánh).

Từ khoảng một năm nay, hai đối tượng này "bắt tay" với nhau nhằm thiết lập quy trình sản xuất khép kín cùng một mạng lưới phân phối thuốc giả, thực phẩm chức năng (TPCN) rộng khắp các nhà thuốc quận, huyện và "vươn vòi" tận các tỉnh miền Tây.

Tại đây, qua khám xét tiếp tục phát hiện bắt quả tang thêm hai đối tượng sản xuất thuốc, TPCN giả. Tại cơ sở này nhiều thùng thuốc, TPCN thành phẩm đang sẵn sàng để tung ra thị trường bán.

Lập hẳn công ty sản xuất thuốc giả

Từ cuối năm 2018, lực lượng Phòng cảnh sát kinh tế (PC03) Công an TP "đưa vào tầm ngắm", xác lập chuyên án đấu tranh về một đường dây sản xuất thuốc, TPCN giả bởi hai công ty Asia Pharmacy và Đông Dược Việt.

Sau một thời gian thu thập bằng chứng, trưa 25-7 các trinh sát đeo bám bắt quả tang một đối tượng chở 20 thùng cactông chứa hàng nghìn hộp TPCN giả (có công dụng kéo dài tuổi xuân) đến giao cho một hộ kinh doanh trên đường Hòa Bình (P.5, Q.11, TP.HCM) do Thư làm chủ.

Tại đây, qua khám xét tiếp tục phát hiện bắt quả tang thêm hai đối tượng sản xuất thuốc, TPCN giả. Tại cơ sở này nhiều thùng thuốc, TPCN thành phẩm đang sẵn sàng để tung ra thị trường bán.

Từ các thông tin thu thập được, một mũi trinh sát lập tức kiểm tra khu xưởng sản xuất của Lê Văn Khối, bắt quả tang 5 đối tượng đang vận hành quy trình sản xuất, đóng vỉ, bao bì thành phẩm thuốc và TPCN các loại. Khu sản xuất này khá chuyên nghiệp khi có đầy đủ các dụng cụ sản xuất, cạnh đó là hàng loạt thùng hàng thành phẩm, nguyên liệu, nhãn mác...

Cùng ngày, PC03 đồng loạt phối hợp công an các quận 8, 10, 11, Tân Bình, Tân Phú, Bình Tân và huyện Bình Chánh khám xét khẩn cấp 7 địa điểm gồm các công ty, hộ kinh doanh, nơi sản xuất và nơi tàng trữ thuốc, TPCN giả trong đường dây.

Kết quả thu giữ một máy ép vỉ, một máy sấy, một máy ép seal, một máy khuấy nguyên liệu, máy cán UV dùng để cán dấu bóng lên tem, khuôn kim loại để sản xuất vỏ chai nhựa; 500kg bao bì nhãn mác, cùng hàng trăm ký nguyên liệu để sản xuất...

Về số lượng hàng giả thành phẩm, có 850.000 đơn vị thuốc (viên, lọ) của 10 loại thuốc và 1,5 triệu đơn vị TPCN giả của 13 loại TPCN. Tổng giá trị hàng hóa tạm giữ trị giá tương đương hàng thật ước tính hàng chục tỉ đồng.

Kết quả điều tra ban đầu xác định đường dây này làm giả nhiều loại tân dược và TPCN của nhiều nhãn hàng, sản phẩm bán chạy trên thị trường được đăng ký độc quyền bởi các công ty trong và ngoài nước.

Hàng giả sau khi sản xuất được phân phối đến các hộ kinh doanh thuốc, trung tâm dược tại các quận, huyện ở TP.HCM, đồng thời "vươn vòi" ra các tỉnh miền Tây bán đến người tiêu dùng.

"Đây là chuyên án bắt giữ đường dây sản xuất thuốc, TPCN giả số lượng cực lớn. Đặc biệt, đối tượng sản xuất không phải nhỏ lẻ mà lập hẳn công ty, nhà xưởng sản xuất công khai, tinh vi nhằm qua mắt lực lượng điều tra.

Để triệt phá đường dây này, lực lượng đã tổ chức thu thập, đối chiếu chặt chẽ hàng thật của nhiều đơn vị, theo dõi chặt quá trình phân phối từ địa điểm sản xuất..." - một lãnh đạo PC03 cho hay.

Chạy theo để xử phạt

Theo báo cáo từ hệ thống kiểm nghiệm thuốc, năm 2018, cả nước phát hiện 21 mẫu dược liệu bị nhầm lẫn, giả mạo (giảm 11 mẫu so với năm 2017) và 14 loại thuốc nghi ngờ bị làm giả, trong đó có 13 loại tân dược và 1 loại đông dược.

So với số lượng mẫu lấy để kiểm nghiệm, tỉ lệ thuốc giả chỉ khoảng 0,1%, thuốc kém chất lượng dưới 2%. Đây là một tỉ lệ được Cục Quản lý dược, Bộ Y tế khẳng định là thấp. Tuy nhiên thực tế có phải như con số báo cáo?

Tháng 1-2019, Tổ chức Y tế thế giới có cảnh báo đến cơ quan chức năng Việt Nam hai dược phẩm giả mạo, đã phát hiện lưu hành ở Pakistan và Iran, bao gồm Gulucatime và Glucantime, đều là dung dịch tiêm truyền, hạn dùng lần lượt ghi trên nhãn là tháng 10 và tháng 2-2021.

Kết quả phân tích trong phòng thí nghiệm của Tổ chức Y tế thế giới cho thấy Gulucatime không sản xuất theo tiêu chuẩn Thực hành tốt sản xuất thuốc (GMP), tiêu chuẩn bắt buộc với thuốc tân dược lưu hành ở Việt Nam.

Nhãn sản phẩm bằng tiếng Anh và tiếng Pháp đều sai chính tả, nhà sản xuất sản phẩm xác nhận không sản xuất, lưu thông sản phẩm này mà là sản phẩm giả mạo 100% và cảnh báo "các quốc gia có khả năng bị ảnh hưởng tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng thuốc".

Đây là một trong những loại thuốc giả đã phát hiện ở ngoài Việt Nam và được cảnh báo trước khi ghi nhận có mặt tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên nhiều người bệnh không may mắn như thế, bởi có một thực tế là thuốc giả trên thị trường hầu hết chỉ bị phát hiện khi đã ra thị trường.

Ông Trần Nhân Thắng - nguyên trưởng khoa dược Bệnh viện Bạch Mai - cho hay từng có 1 loại thuốc cho trẻ em và 1 loại thuốc cho phụ nữ có thai bị phát hiện làm giả, cơ quan chức năng bắt giữ ở cửa hàng tại Chùa Bộc, Hà Nội.

"Khi đó chúng tôi lấy sản phẩm có tên tương tự sản phẩm bị giả mạo để so sánh thì thấy có những điểm khác nhau về độ tơi của bột thuốc, chữ viết ở nhãn thuốc..., nhưng nếu không tinh thì khó phát hiện" - ông Thắng cho biết.

Thuốc kém chất lượng đương nhiên phải đình chỉ, thu hồi. Thế nhưng hiệu quả thực sự của việc thu hồi đang là câu hỏi khiến nhiều người bệnh băn khoăn. Nhiều loại thuốc khi biết kém chất lượng thì đã được "tung" ra thị trường tiêu thụ.

"Kiểm tra xử lý từ gốc mới là giải pháp đảm bảo an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng. Theo tôi, các cơ quan chức năng đang chạy theo để xử phạt, điều này rất đáng lo ngại" - một chuyên gia dược phẩm ở TP.HCM đánh giá.

Đơn cử vào cuối năm 2018, Trung tâm kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm TP.HCM báo cáo kết quả mẫu kiểm tra chất lượng thuốc kháng sinh Amoxicilin 500mg (dạng viên nang). Thuốc này có số đăng ký VD-22212-15, lô 291217, ngày sản xuất 27-12-2017 và hạn sử dụng đến 27-12-2020 do Công ty cổ phần dược phẩm Tipharco (Tiền Giang) sản xuất, với tác dụng điều trị các chứng bệnh đường mật, tiêu hóa, tiết niệu...

Tuy nhiên, quá trình kiểm tra các mẫu thuốc tại Công ty TNHH dược phẩm L.N. (Q.10) xác định lô thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng về cả chỉ tiêu tính chất và định tính.

Đặc biệt, kết quả kiểm nghiệm còn nhận thấy các mẫu thuốc được lấy tại công ty này là giả bởi có nhiều chi tiết không trùng khớp với sản phẩm thật như tờ hướng dẫn, nắp và đáy chai không in logo đơn vị sản xuất.

Chưa hết, với các đặc điểm như nang thuốc có màu hồng nhạt, trắng ngà, bột thuốc màu trắng không có mùi đặc trưng... là bằng chứng tố cáo sản phẩm trên được làm giả hoàn toàn.

Chưa nghiêm

Tại hội nghị tổng kết thực hiện công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả do Bộ Y tế tổ chức đầu tháng 5 vừa qua, các chuyên gia đánh giá việc đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng thuộc nhóm hàng dược phẩm, TPCN, mỹ phẩm, dược liệu và vị thuốc y học cổ truyền dân tộc (gọi chung là dược phẩm)... còn rất nhiều bất cập.

Theo Bộ Y tế, nhóm mặt hàng dược phẩm có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của nhân dân, an ninh, an toàn xã hội. Đây là ngành kinh tế tăng trưởng cao, lợi nhuận lớn nên hành vi vi phạm đối với nhóm hàng này ngày càng tinh vi, phức tạp.

Tuy nhiên sự vào cuộc của chính quyền một số địa phương chưa kịp thời, công tác phối hợp liên ngành một số nơi chưa được chặt chẽ và việc xử lý vi phạm chưa nghiêm, chủ yếu nhắc nhở.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường cho biết qua thanh tra, kiểm tra phát hiện nhiều vi phạm như cơ sở sản xuất sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, sản phẩm TPCN chứa các thành phần không được công bố trên nhãn và không đúng với hồ sơ công bố sản phẩm.

Hay quảng cáo TPCN như thuốc chữa bệnh khiến người bệnh mất cơ hội chữa bệnh. Đặc biệt, đã phát hiện tình trạng pha trộn tân dược một cách trái phép vào sản phẩm để lưu hành trên thị trường hoặc sử dụng điều trị ngay tại các cơ sở chẩn trị y học cổ truyền.

Thực trạng này tiềm ẩn nhiều rủi ro, gây nguy hại đến sức khỏe người sử dụng. Điển hình đã có một số trường hợp gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng, thậm chí đã gây tử vong cho người sử dụng.

Để "dẹp loạn" tình trạng này, Bộ Y tế cho biết thời gian tới đơn vị sẽ tập trung thanh tra việc thực hiện quy định về đăng ký, sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu, quản lý chất lượng thuốc, mỹ phẩm tại một số cơ sở liên quan trên địa bàn TP Hà Nội, TP.HCM. Đồng thời thanh tra thực hiện quy định về sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh thuốc, nguyên liệu làm thuốc phải kiểm soát đặc biệt.

HOÀNG LỘC - LAN ANH - THÁI AN